डॉ.सलीम अली हे भारतीय पक्षी शास्त्रज्ञ आणि निसर्ग शास्त्रज्ञ होते,त्यांना "भारतीय पक्षी" म्हणून संबोधले जाते.

लहानपण आणि शिक्षण 

डॉ.सलीम अली यांचा जन्म १२ नोव्हेंबर १८९६ रोजी मुंबईत सुलेमानी बोहरा मुस्लिम कुटुंबात झाला.सलीम अली अवघ्या एक वर्षाचे असताना त्याच्या वडिलांचे निधन झाले आणि आईचेही दोन वर्षानंतर निधन झाले.अनाथ सलीम अली यांची जबाबदारी त्यांचे  काका आणि काकू यांनी घेतली. 

त्यांचा पक्षी निरीक्षणात लवकर रस निर्माण झाला होता.बॉम्बे नॅचरल हिस्ट्री सोसायटी (बीएनएचएस) चे सेक्रेटरी डब्ल्यू.एस.मिलार्ड यांच्याशी सलीम अली यांची ओळख झाली.सलीम अली यांच्या उत्सुकतेमुळे मिलार्ड प्रभावित झाले आणि त्यांना प्रशिक्षण देण्याची ऑफर देऊन पक्षीशास्त्रात रस निर्माण करण्यास प्रोत्साहित केले.

डॉ.सलीम अली यांनी लहानपणीच पक्षीशास्त्रात प्रवेश केला.त्यांनी  झेनाना बायबल आणि मेडिकल मिशन गर्ल्स हायस्कूलच्या प्राथमिक शाळेत प्रवेश घेतला.मुंबईच्या सेंट झेवियर्स कॉलेजमध्ये गेले,मुंबई विद्यापीठाची मॅट्रिकची परीक्षा उत्तीर्ण केली.नंतर कुटुंबास खाणकामात मदत करण्यासाठी बर्माला गेले.तेथे त्यांना  पक्ष्यांचा अभ्यास करण्याची भरपूर संधी मिळाली.

सन १९१७ मध्ये ते भारतात परतले आणि दावरच्या वाणिज्य महाविद्यालयात व्यावसायिक कायदा आणि लेखाशास्त्र विषयात नैपुण्य मिळवले.सेंट झेव्हियर्स कॉलेजमधील फादर एथलबर्ट ब्लॅटरने त्यांची खरी आवड ओळखली आणि त्यांना प्राणीशास्त्र विषयाचा अभ्यास करण्यासाठी प्रवृत्त केले.

सलीम अली दावरच्या महाविद्यालयात सकाळच्या वर्गात आणि सेंट झेव्हियर्स महाविद्यालयात प्राणीशास्त्र वर्गातही शिक्षण घेत होते.ते प्राणीशास्त्र अभ्यासक्रम पूर्ण करण्यात यशस्वी झाले.

डॉ.सलीम अली यांची व्यावसाईक कारकीर्द 

त्यांची मुंबईतील प्रिन्स ऑफ वेल्स संग्रहालयात नव्याने उघडलेल्या नैसर्गिक इतिहास विभागात मार्गदर्शक व्याख्याता म्हणून नियुक्ती झाली.दोन वर्षानंतर ते जर्मनीला गेले तेथे  त्यांनी बर्लिन प्राणीशास्त्र संग्रहालयात प्राध्यापक एर्विन स्ट्रेसेमन यांच्या अधिपत्याखाली काम केले.

बर्लिनमध्ये त्यांना उपयुक्त अनुभव मिळाला आणि बर्र्नहार्ड रेन्श्च,ऑस्कर हेनरोथ आणि अर्न्स्ट मेयर यांच्यासह त्या काळातील बर्‍याच मोठ्या जर्मन पक्षीशास्त्रज्ञांशी त्यांची ओळख झाली.हेलीगोलँड बर्ड वेधशाळेत बर्ड रिंग करण्याचा अनुभवही त्यांनी संपादन केला.

सन १९३० मध्ये ते भारतात परतले. सलीम अली पक्षी अभ्यास करण्यासाठी मुंबई जवळच्या किहिम या किनारपट्टीवर जात होते.

वेगवेगळ्या राज्यांचे प्रायोजकत्व पत्करून  हैदराबाद, कोचीन,त्रावणकोर,ग्वाल्हेर,इंदूर आणि भोपाळ या राज्यांमधील पक्षी सर्वेक्षण करण्याची संधी मिळवली.

डॉ.सलीम अली एक विपुल लेखक

त्यांनी पक्ष्यांवरील अनेक पुस्तके लिहिली. सन १९४१ मध्ये त्यांनी ‘भारतीय पक्ष्यांचे पुस्तक’(The Book of Indian Birds) प्रकाशित केले. 

हे भारतीय पक्षीशास्त्रातील महत्त्वाचे पुस्तक मानले जाते.एस डिलन रिपली यांच्यासमवेत त्यांनी लिहिलेले ‘मॅग्नुम ओपस’ हे ‘भारत आणि पाकिस्तानच्या पक्ष्यांचे हस्तपुस्तक’ मानले जाते.दहा खंडांचे काम पूर्ण करण्यासाठी डॉ.सलीम अली यांना दहा वर्षे लागली.या सर्वसमावेशक कामात उपखंडातील पक्षी,पक्षांचे स्वरूप,पक्षांचे निवासस्थान, पक्षांचे प्रजनन सवयी,पक्षांचे स्थलांतर या सर्व गोष्टींचा समावेश होता.

डॉ.सलीम अली यांना मिळालेले पुरस्कार

भारत सरकारने डॉ.सलीम अली यांच्या पक्षीशास्त्रातील कार्याची दखल घेऊन त्यांना सन १९५८ मध्ये पद्मभूषण आणि सन १९७६ मध्ये पद्मविभूषण,अनुक्रमे भारताचा तिसरा आणि सर्वोच्च नागरी सन्मान देऊन गौरव केला.

आंतरराष्ट्रीय स्तरावर सुद्धा डॉ.सलीम अली यांच्या कार्याची दखल घेण्यात आली. सन १९६७ मध्ये ते ब्रिटीश पक्षीशास्त्रज्ञ संघाचे सुवर्णपदक मिळवणारे पहिले ब्रिटीश नसलेले नागरिक ठरले.

बॉम्बे नॅचरल हिस्ट्री सोसायटीचे घटक 

सन १९४७ मध्ये भारताच्या फाळणीनंतर बॉम्बे नॅचरल हिस्ट्री सोसायटीची ते महत्त्वाची व्यक्ती होते.

भारताच्या स्वातंत्र्यानंतर तत्कालीन पंतप्रधान जवाहरलाल नेहरू यांना मदतीसाठी पत्र लिहून बीएनएचएसला(बॉम्बे नॅचरल हिस्ट्री सोसायटी)निधी मिळविण्यात सलीम अली यांनी  महत्त्वपूर्ण भूमिका बजावली.भारतातील पक्षीविज्ञानाच्या विकासाला प्रोत्साहित करण्यात त्यांचा मोलाचा वाटा होता. 

भरतपूर पक्षी अभयारण्य (केवलादेव राष्ट्रीय उद्यान) तयार करण्यात त्यांचा सक्रिय सहभाग होता.

नंतरच्या काही वर्षांत त्यांना प्रोस्टेट कर्करोगाने ग्रासले आणि २० जून १९८७ रोजी वयाच्या ९०  व्या वर्षी डॉ.सलीम अली यांनी जगाचा निरोप घेतला.

डॉ.सलीम अली यांच्या स्मरणार्थ सन १९९० मध्ये भारत सरकारतर्फे  कोइंम्‍बतुर येथे सलीम अली सेंटर फॉर ऑर्निथोलॉजी अँड नॅचरल हिस्ट्री (SACON) ची स्थापना केली गेली.